Viðtal við Trónd Bogason - tónaskald
Tróndur Bogason fekk fyri trimum árum síðani trý ár av starvsløn frá
Mentanargrunni Føroya. Hansara seinasta stóra uppgáva er tónleikurin í leikinum
hjá Marjuni S.Kjelnæs Tóm Rúm, sum Tjóðpallurin setti upp við Eyðun Johannesen
sum leikstjóra. Eg hitti Trónd Bogason til eitt viðtal gjøgnum Skype ein
sunnumorgun í Mars.
Hann er avhildin, tað skilst á øllum
brøgdum premierukvøldið á Tjóðpallinum. Nýggi leikurin Tóm Rúm er framførdur á
fyrsta sinni og í róminum aftan á premieruna práti eg við nakrar luttakarar. Tá
eg nevni tónleikin og hvussu hugtikin eg eri av ljóðsíðuni í leikinum, fara fólkini
á Tjóðpallinum beinanveg at rósa tónaskaldinum upp til skýggja, alt meðan tey brosa
hugfarsliga við tankan um krúllurnar hjá komponistinum, sum hómaðust
onkrastaðni í ruðuleikanum í heimsins minsta tjóðalli, meðan hann fekk sær ein
kóboylúr tær longu, ovbyrjaðu næturnar undan premieruni. Okkurt bendir á, at
Tróndur Bogason hevur gjørt annað og meira enn at sovið hesi seinastu trý árini.
Umframt tær størru uppgávurnar við tónleikinum í t.d. sjónleikinum Tóm Rúm og
sangleikinum Audition, er Tróndur Bogason støðugt upptikin av smærri uppgávum,
har hann spælir, leggur til rættis, útsetir og framleiðir tónleik hjá øðrum. Og
hann er ikki lættur at fáa fatur á, tí hann hevur nógv um at vera, men tað
eydnast og eg byrji viðtalið við at spyrja hvussu tað følist at sita sum
áskoðari í salinum á Tjóðpallinum og uppliva eitt verk, sum hann sjálvur eigur
part í.
TB: Eg havi sjálvandi sæð leikin
framførdan fleiri ferði, men altíð við øðrum eyganum í telduni. Eg havi fyrst
og fremst fokuserað upp á ljóðið, og hóast eg havi fingið eitt ógvuliga tætt
forhold til leikin og allar detaljurnar í honum, so er tað nakað heilt annað at
uppliva hann sum áskoðari uttan forpliktilsir. Sjálvt um eg má viðganga, at eg
av og á fangaði meg sjálvan í at vera í so upptikin av onkrari óbetýðuligari
detalju í ljóðsíðuni.
Pingpong
KP: Tónleikurin var ómetaliga vakur, men har var so nógv at fylgja við í,
so eg kundi hugsað mær at hoyrt hann aftur, vónandi verður okkurt gjørt við
tónleikin eftir at leikurin er liðugur. Kanst tú greiða frá tilgongdini, tá tú
gjørdi tónleikin?
TB: Jú, eg havi ætlanir um at gera
okkurt víðari við tilfarið, men akkurát hvat tað verður, er ikki avgjørt enn. Annars
byrjaði tað við, at Jenny Petersen, stjórin í Tjóðpallinum ringdi og avtalaði
at møtast við rithøvundi og leikstjóra. Marjun (S.Kjelnæs), Eyðun (Johannesen) og
eg møttust nakrar ferðir og prátaðu, eg fekk leikritið og sendi ymisk uppskot
og okkurt av tí arbeiddi eg víðari við, tað var sovorðið pingpong okkara
millum.
KP: Tað riggar ómetaliga væl í byrjanini, tá ein yrking verður lýst uppá
eitt gjøgnumskygt klæði á pallinum, meðan Eivør syngur hesa somu yrkingina, sum
stendur í savninum Rót Tripp. Byrjanarsenan minnir um eina væl eydnaða
listarliga installatión. Hvussu komu yrkingarnar við í heildina?
TB: Eg haldi, at tað var Eyðun, sum á
fyrsta fundinum nevndi møguleikan fyri at brúka yrkingarnar í leikinum. Haldi
at tey bæði nokk hava tosað um at innarbeiða tær meira í leikritið beint tá. Í
øllum førum fekk eg eitt savn, og eitt sindur seinni skrivaði eg lag til tvær
teirra og tær komu við, og síðan kom meir aftrat.
KP: Tónleikurin hjá tær rakar kensluna av tómum rúmi millum annað við
stórum rúmklangi, sum onkursvegna víðkar rúmið og leggur dent á millumrúmið
millum teir báðar høvuðsleikararnar, er hetta gjørt við vilja?
TB: Eg trúgvi, at tann kenslan í
stórsta mun kemur frá yrkingunum - ella via yrkingarnar. Tað er kanska meira
orð sum "óttin", "ódnin" og so víðari, sum eg havi reagerað
uppá. Og formar; til dømis yrkingin Fest, sum hevur ein deiliga radikalan
uppbygnað. Eg hugsaði um byrjanina sum eitt slag av inngangi, sum skuldi
fungera sum tableau ella fastfrystar myndir í leikinum. Tað var bara eitt
uppskot, men tey vóru við uppá tað. Fyri meg snýr tað seg mest um at fanga ein
stemning. Frá leikritinum ella frá pallinum. Hugsi ikki so nógv um, akkurát
hvat tað merkir, uttan so, at tað er ein konkret uppgáva, sum at gera
sirkustónleik ella okkurt líknandi. Mann kann kanska siga, at eg reageri meira
uppá, hvussu okkurt verður sagt, enn hvat verður sagt. Og so handlar tað eisini
nógv um samspælið við ljóðdesignið hjá Jón (Mc Birnie).
Starsvløn og crossover
KP: Í 2010 fekst tú starvsløn, hvussu hava tey trý árini hilnast?
TB: Eg haldi tað hevur gingið ordiliga
væl. Tað er ein einastandandi fríheit at kunna siga nei av og á og at kunna
arbeiða við tí, sum mann annars sjáldan hevur tíð til. Eg havi tikið av nøkrum
uppgávum, sum eg havi hildið vera áhugaverdar, men havi altso havt møguleika
fyri at siga nei takk til okkurt og harvið havi eg kunnað miðsavnað meg um
ymiskt, sum kanska ikki gevur mat á borðið her og nú. Eg havi fingið eitt ára
starvsløn einaferð og tað var eisini gott og hóskaði til ta ávísu verkætlanina,
sum eg gjørdi tá. Men tað er ikki heilt tað sama sum at fáa trý ár av
arbeiðsfriði, har tú sleppur undan at renna eftir einari deadline, har tú kanst
fordjúpa teg á ein annan hátt uttan støðuga kravið um, at tað, sum tú gert skal
vera klárt tann og tann dagin. Mann er jú annars rættiliga bundin av freistum,
og tað er nú eisini oftast fínasta slag, men her havi eg fingið arbeitt uppá
ein heilt annan máta. Eg havi kunnað skrivað og latið hugskotini hvílt fyri
síðani at koma aftur til tey, tá tey eru búnaði. Eri komin longur inn í tey.
KP: Fleiri av tínum verkætlanum eru sonevndar crossover verkætlanir, har fleiri listagreinir samstarva við tónleiki,
dansi, performance, t.d. í tínum verki frá 2007 Investigations of a Dog, sum
var ein audiovisuel konsert fyri messingblásara, dansarar og video, ið er
grundað á eina stuttsøgu eftir Franz Kafka, men tú arbeiðir eisini við
sonevndum klassiskum og rútmiskum tónleiki í senn og í leikinum Tóm Rúm sæst
somuleiðis ein samanrenning av ymiskum listarligum útláti. Hvat er tað, sum tú fært burturúr
millumrúmunum?
TB: Eg eri uppvaksin við rokktónleiki, tann
áhugin kom fyrst. Áhugin fyri klassiskum tónleiki kom seinni ella kanska hevur
hann verið har alla tíðina uttan at eg havi hugsað um tað. Men eg havi í hvussu
so er meðan eg gekk á konservatoriunum og aftaná ongantíð slept rokktónleikinum.
Markanta sundurgreiningin millum klassiskan og rútmiskan tónleik er eftir mínum
tykki kunstig, kanska ein leivd frá feudalum stýrisskipanum Eg hevði ein lærara
eina ferð, sum skjeyt upp, at mann heldur enn at skilja millum rútmiskt og
klassiskt skuldi skilja millum nýtt og gamalt; originalt og óorginalt. Tað
hevði kanska ikki verið so nógv frægari, men nokk heldur ikki verri. Heimurin
er eisini nógv broyttur seinastu tjúgu árini hasum viðvíkjandi, alsamt fleiri
eru farin at arbeiða við fleiri sjangrum í senn ella í millumrúminum millum
ymsar sjangrur. Fyrr kundi mann ofta fáa kensluna av, at mann skuldi vera í
parti við hesum ella hasum, men tað upplivi eg sjáldan nú.
Minimalisma?
KP: Tað klassiska er sjálvandi ein drúgv søga í sær sjálvum og tað, sum tú
gert er ikki klassiskt. Munurin millum tað klassiska og contemporary samtíðartónleik
er stórur, men kann eg brúka hugtakið minimalisma um tín tónleik?
TB: Tað kanst tú óivað væl, men eg
haldi, at tað er umráðandi at gera sær greitt, at minimalisma hevur ymiskar
týdningar. Hugtakið verður ofta brúkt um okkurt, har tað hendir lítið ella um
okkurt sum er einfalt, men í grundini er minimalisma jú ein greitt defineraður,
tónleikasøguliga avmarkaður stílur, sum amerikanskir komponistar m.a. Terry
Riley, Steve Reich og Philip Glass eru slóðbrótarar fyri. Og har eri eg slett
ikki. Mær dámar minimalismu, og tað, at hon er so grundleggjandi øðrvísi enn
tann tónleikur, sum annars hevur verið ráðandi í Vesturheiminum í fleiri 100
ár. Og eg brúki eisini ymiskt frá minimalismuni, kanska meira tankagongdina
aftanfyri enn nakað konkret musikalskt. Tí eg haldi, at tað hendir nakað
øgiliga ítøkiligt í sinninum, tá mann hoyrir hesar óendaligu endurtøkurnar, sum
bara akkurát broytast. Tað sigur nakað um, hvussu avgerandi, formur er fyri
upplivingina, og akkurát tað haldi eg vera serstakliga áhugavert. So ja, har
eru minimalistisk elementir í mínum tónleiki. Avgjørt. Men ikki nokk til at
mann beinleiðis kann kalla tað minimalisma, haldi eg.
KP: Tú fyllir 38 ár næsta mánaða, er tíðin tá ikki skjótt komin til at gera
ta stóru symfoniina?
TB: Nei, hana fari eg neyvan at gera
nakrantíð. Eg elski symfoniorkestur og kundi væl hugsað mær at gjørt
symfoniorkesturtónleik aftur onkuntíð, men tað verður neyvan ein symfoni. Ella
kanska skrivi eg eina symfoni og kalli hana nakað annað. Til dømis Opera. Men
beint nú eru tað fyrst og fremst nógvar smærri uppgávur, sum fylla.
..............................
Tróndur Bogason er føddur í 1976 í Havn
og býr í Keypmannahavn. Hann er tónleikari og tónaskald við útbúgving frá Kongaliga Musikkonservatoriunum (1999-2005) í
Keypmannahavn, har hann gekk hjá Ib Nørholm og Hans Abrahamsen og í Kongaliga
Musikkonservatoriunum í Haag hjá Martijn Padding og Louis Andriessen. Frá
2005-2007 á solistlinjuni í kompositión á Kongaliga Musikkonservatoriunum hjá
Bent Sørensen. Í 2000 vann hann saman við Dániali Hoydal kapping um at gera
eina ólavsøkukantatu. Í 2003 fekk hann Gávugóðs úr Grunni Thorvald Poulsens av
Steinum og hann er tríggjar ferðir tilnevndur Tónleikavirðisløn
Norðurlandaráðsins. Syngur við í kórinum Mpiri, sum hann var við til at stovna.
Yvirlit yvir verk, sum Tróndur Bogason
hevur skrivað tey 3 árini við starvsløn.
- Don´t try this
at a party - Synfonietta
- The distance
between us - Pno trio & EA
- Exchanges III - Pno
- Perceptionen - Kvinnu kór
- Stilli - Tbn & EA (við Andras Olsen)
- Giant´s breath -
Acc./Pno/2 Vlns/Vc
- Material cycle - Brass kvintett
- Room -
CD (við Eivør Pálsdóttir)
- Audition -
Musical
- Sunrise/Sunset -
Brass/Perc/EA
- Diversions -
Orkestur
- Fairest of them
all - Vla & EA
- The 4th
dimension - 7 Sopranar/Org./Vc
- Flugan - Kór
- True love - Film
score
- Fest -
Pno/El gtr/Vox & EA
- Tempest
- Pno/El gtr/Vox & EA
(KP)
